isu gender 4

c

yaduuru maca ilatihi wujudan wa cadaman.11

Penerangan yang dilakukan oleh Rahima mengenai hijab di mana mereka

memetik sepotong ayat dari al-Quran yang menceritakan tentang hijab dan

mentafsirkannya mengikut cara mereka iaitu dari surah al-Ahzab 33: 53. Ayat ini

telah ditafsirkan oleh mereka sebagai ayat yang bersifat khusus yang mana

dinyatakan bahawa arahan yang terdapat dalam ayat ini adalah kepada perkara

yang berlaku ketika itu dan hanya khusus kepada Rasulullah. Kerana terdapatnya

larangan untuk menikahi isteri Rasulullah setelah kewafatan beliau. Dan larangan

untuk menikahi janda adalah bersifat khusus hanya kepada isteri Rasulullah

bukanlah kepada janda yang kehilangan suaminya. Maka dengan itu secara tidak

langsung ayat perintah supaya berhijab yang terdapat dalam ayat larangan khusus

menikahi janda Rasulullah memahamkan bahawa kewajiban berhijab juga adalah

bersifat secara khsusus dan bukan kewajiban kepada semua Muslim.12

Seterusnya penerangan mengenai jilbab yang dilakukan oleh Rahima.

Dalam penerangan ini telah dikaitkan menggunakan ayat al-Quran dari surah al-

Ahzab 33: 59. Perkataan jilbab secara istilahnya dimaksudkan sebagai pakaian

yang menutupi tubuh badan untuk kaum wanita secara keseluruhan ataupun

kecuali tapak tangan atau muka atau kecuali mata sahaja. Pelbagai tafsiran telah

diberikan para ilmuwan mengenai maksud sebenar ayat ini. Rahima telah

mentafsirkan hukum mengenai jilbab ini berdasarkan sebab turunnya ayat ini.13

Demi menjaga keamanan, al-Quran telah memberikan satu jalan

penyelesaian iaitu suruhan kepada wanita Islam supaya mengenakan jilbab

sebagai tanda kepada mereka bahawa wanita yang mengenakan jilbab tidak boleh

diganggu. Ini membawa maksud wanita yang mengenakan jilbab ialah wanita

Islam yang sudah baligh yang haknya dilindungi oleh Islam dan masyarakat Arab.

Jadi, kesimpulan yang diambil ialah ayat ini diturunkan dengan tujuan untuk

merespon segala tindak tanduk sosial yang berlaku pada ketika itu. 14

11

Ahmad Dicky Sofyan , 2009, h. 17.

12

Ahmad Dicky Sofyan, 2009, h. 25.

13

Ahmad Dicky Sofyan, 2009, h. 25-26.

14

Ahmad Dicky Sofyan, 2009, h. 32.

39

Para ulama tafsir juga menyatakan bahawa jilbab ketika itu merupakan

pembeza pakaian wanita Islam dewasa dengan budak kecil. Pakaian yang

membezakan status seseorang wanita itu sama ada dewasa ataupun budak kecil.

Jika kefahaman ayat jilbab ini hanyalah sekadar untuk membezakan hal ini sahaja,

maka ayat ini boleh memberi dua maksud, iaitu satu aspek adalah untuk

menghilangkan status kebudakan wanita itu dan satu aspek lagi adalah untuk

membezakan status kebudakan dengan wanita dewasa di mana kedua-duanya

melalui cara berpakaian.

Oleh sebab itu, Rahima memberi penjelasan bahawa ayat ini menekankan

bukan sahaja kepada cara berpakaian tetapi juga kepada tuntutan moral iaitu

menggunakan pakaian yang sopan kerana keadaan susuk tubuh wanita dewasa

dan budak adalah berbeza. Dan disebabkan kesopanan itu adalah perkara yang

bersifat relatif maka spesifikasinya tidak bersifat statik tetapi boleh berubah.

Sehingga diberikan maksud apapun pakaian yang telah memenuhi spesifikasi

kesopanan adalah dikira sebagai jilbab. Juga dapat difahami dengan ayat ini ialah

jilbab tidak lagi difahami sebagai pakaian tertutup tetapi ialah pakaian yang

bersifat sebagai pakaian yang sopan. Oleh itu secara kesimpulan keseluruhannya

mengenai jilbab adalah tidak terbatas kepada pakaian yang menutup keseluruhan

tubuh wanita.15

Konsep Qawamah Dalam Islam

Qawamah atau konsep kepimpinan dalam masyarakat dipandang hanya

terletak kepada satu jenis jantina sahaja yang memberi kesan kepada situasi yang

berbeza dan ia boleh menjadi hak milik lelaki ataupun hak milik wanita. Konsep

qawamah atau kepimpinan yang ada pada masa sekarang ini kebanyakannya

merujuk kepada al-Quran dan hadis tetapi sayangnya ia difahami secara tekstual.

Qawwam sering dieertikan kepada lelaki.

Kepimpinan lelaki sering dikaitkan dengan ayat al-Quran dalam surah Al-

Nisa. 4: 34, di mana perkataan qawwam iaitu sebagai ketua yang berkuasa mutlak

dan perlu ditaati. Ramai ahli tafsir telah memberi terjemahan kepada makna

qawwam ini berdasarkan kenyataan di atas, antaranya ialah seperti Ibnu Kathir,

Muhammad Abduh dan Imam Suyuthi. Manakala pentafsir kontemporari turut

memberikan tafsiran kepada perkataan ini dengan memberikan makna dari

perspektif yang lain bagi istilah qawwam ini.16

Kita lihat pandangan yang dikemukakan oleh penafsir kontemporari iaitu

Riffat Hassan mengenai andaian yang bersifat keagamaan yang menjatuhkan

wanita serta mengurangkan peranan ataupun fungsi wanita. Yang pertama ialah

makhluk utama Tuhan ialah lelaki bukan wanita kerana dikatakan bahawa wanita

ini diciptakan dari rusuk Adam dan merupakan ciptaan yang kedua selepas Adam

a.s. Kedua ialah wanita adalah penyebab lelaki dicampakkan dari syurga ke

15

Ahmad Dicky Sofyan, 2009, h. 37.

16

Noor Rohman, 2010, Konsep Qiwamah Perempuan dalam Islam, h. 2-3.

40

dunia. Dan yang ketiga ialah wanita bukan sahaja diciptakan dari lelaki malah

diciptakan untuk lelaki. Ketiga-tiga kenyataan inilah yang menjadi asas

pengurangan dan pemencilan skop terhadap kaum wanita. 17

Perlu disedari jika wanita itu diletakkan darjatnya di bawah lelaki oleh

kerana akal dan agamanya, ini adalah satu kenyataan yang sangat naif. Kerana

perkara itu mampu ditangani oleh setiap wanita. Dan jika mendiskriminasikan

wanita itu datang dari al-Quran maka ia adalah salah kerana telah lari dari objektif

penurunan al-Quran yang menggunakan terma „al-Quran sesuai untuk semua

tempat dan zaman.. Oleh itu kita patut menerima kehadiran para intelektual

Muslim kontemporari yang berusaha menyeimbangkan Islam dengan masalahmasalah terkini termasuk hal gender.

Kumpulan Rahima berpandangan terdapat masalah dalam pentafsiran al-

Quran adalah kerana masyarakat yang masih memegang satu kefahaman lama

iaitu yang masih tertumpu kepada lelaki melebihi wanita. Ada beberapa

kemungkinan di mana agama dianggap sebagai punca peminggiran kaum wanita.

Yang pertama kerana terjadi kekeliruan dalam menterjemahkan teks al-Quran.

Kedua ialah kerana pentafsiran dilakukan secara sepotong-sepotong ayat tidak

menyeluruh dan mengabaikan pandangan dunia Islam dan yang ketiga ialah

terkadang ia berdasarkan kepada hadis yang lemah atau palsu. Dua sebab yang

awal membuatkan terjemahan itu tidak diletakkan di tempat yang sebenar dan ia

sepatutnya disemak semula dan dibawakan pentafsiran yang baru. Sebab yang

ketiga adalah manipulasi dari kepentingan diri sendiri terhadap hadis Nabi s.a.w.18

Kumpulan ini telah menyarankan tiga kaedah untuk memperbetulkan

perkara di atas iaitu pertama ialah merujuk kembali ayat-ayat al-Quran dan

memperbetulkannya semula, kedua merujuk ayat-ayat yang menekankan

kesetaraan lelaki dan wanita dan ketiga ialah membangunkan semula terjemahan

yang terkini dengan cara pembacaan semula ayat-ayat yang selama ini menjadi

ketidakadilan gender dengan penyelesaian baru yang telah dikemukakan.

Sememangnya pada umumnya kesalahfahaman terhadap isu kesetaraan lelaki

dan wanita adalah bertitik tolak dari faktor pentafsiran yang tidak adil terhadap

wanita19

Disebutkan juga bahawa terdapat banyak ayat al-Quran dan hadis yang

menyanjung kesetaraan lelaki dan wanita sehingga membolehkan wanita

mendapat hak menjadi seorang pemimpin. Di antara ayat al-Quran yang

disebutkan ialah surah al-Hujurat 49: 13, al-Nahl 16: 97, al-Taubah 9: 71, al-

Mumtahanah 60: 12, al-Baqarah 2: 23, dan juga hadis riwayat Bukhari mengenai

bermusyawarah dengan perempuan tentang pernikahan anak-anak perempuan

mereka.

17

Noor Rohman, 2010, h. 9.

18

Noor Rohman , 2010, h. 13.

19

Noor Rohman, 2010, h. 14.

41

Kefahaman dari segi kontekstual menyatakan bahawa ayat al-Quran

mengenai qiwamah atau qawwam ialah persoalan tafsir bukan merupakan

perintah Allah atau ketentuan Allah. Hal ini kerana setelah Nabi Muhammad

s.a.w. wafat tidak ada seorang pun yang layak menggantikannya sebagai utusan

Allah yang mampu menjelaskan perintah Allah atau orang yang paling mengetahui

maksud ayat-ayat Allah. Dengan itu semua tafsir sekarang adalah bersifat tafsiran

atau ijtihad yang sudah pastinya tidak bersifat mutlak dan bersifat dinamis.20

Ayat “al-rij.l qawwammuna cala al-nis.’…” merupakan ayat yang

menunjukkan bahawa lelaki dan perempuan mempunyai hubungan yang tertentu.

Lelaki adalah qawwam yang memberi maksud penjaga dan pelindung wanita.

Ayat ini menunjukkan lelaki mempunyai peranan sebagai pelindung kepada wanita

oleh kerana kekuatan fizikalnya (bim. fa..ala All.hu bac.ahum cala bac.in) dan

kekuatan kewangannya iaitu (wa bim. anfaqu min amw.lihim). Sekiranya perkara

ini tidak terdapat pada lelaki maka akan hilanglah peranan pelindung tadi bagi

lelaki dan berpindah peranan pelindung tadi kepada pihak wanita pula kerana ini

diertikan daripada kalimah yang terdapat dalam ayat ini iaitu (bac.ahum cala

bac.in). Ini menunjukkan bahawa adanya proses timbal balik yang mengubah

maksud yang pertama dan berpindah kepada maksud yang sebaliknya iaitu

mengenai peranan lelaki dan perempuan.

Menurut Kyai Husein perkara utama yang perlu dianalisis dan

diterjemahkan dalam ayat ini ialah tentang sebab mengapa lelaki menjadi ketua

keluarga. Merujuk kepada perkara ini telah dinyatakan secara jelas iaitu

sebahagian dari mereka telah diberikan Allah kelebihan ke atas sebahagian

wanita. Firman Allah ini sangat jelas di mana Allah berfirman dengan

menggunakan perkataan „sebahagian. bukan perkataan „semua., yang memberi

maksud bahawa tidak semua lelaki diberi kelebihan oleh Allah dan juga tidak

semua wanita diberi kelebihan oleh Allah. Ada juga pendapat yang menyatakan

bahawa lelaki dan perempuan mempunyai kelebihan yang tersendiri.21

Menurut Amina Wadud Muhsin, lelaki pemimpin ke atas wanita tidaklah

diberikan kuasa sepenuhnya yang mesti ada pada diri setiap lelaki, tetapi hanya

secara mengikut keadaan apabila lelaki itu telah ada syarat yang ditentukan dalam

surah al-Nisa. ini barulah ia mempunyai kuasa. Menurut Khaled Abou al-Fadl,

perkataan qawwam bererti pelindung, pemelihara dan penjaga. Ayat itu memberi

maksud pemelihara atau pelindung berdasarkan kepada kemampuan seseorang

seperti kemampuan memberi nafkah. Jika wanita yang mencari nafkah maka

tugas pelindung telah bertukar kepada wanita dan jika bersama mencari nafkah

maka tugas sama yang yang dipikul oleh keduanya iaitu tiada kuasa mutlak di

antara keduanya.22

Secara umumnya sudah jelas bahawa wanita dan lelaki mempunyai taraf

yang sama. Jika seseorang wanita itu kuat peranannya dari segi kewangan maka

20

Noor Rohman, 2010, h. 18-19.

21

Noor Rohman, 2010, h. 24.

22

Noor Rohman, 2010, h. 25-26.

42

yang layak menjadi pemimpin kewangan ialah wanita dan lelaki boleh mengambil

peranan dalam bidang lain iaitu seperti keperluan kepada kekuatan fizikal. Ini

jelas menunjukkan hubungan yang seimbang di antara lelaki dan perempuan dan

pada masa ini wanita dan lelaki layak menjadi ketua mengikut peranan semasa

yang ditanggung oleh mereka.23

Maka sehubungan dengan itu jelaslah tidak relevan pendapat Imam al-

Suyuthi berkenaan dengan konsep kepimpinan wanita. Beliau menisbahkan

pendapat beliau bersandarkan kepada hadis Nabi s.a.w. iaitu “Tidak akan

beruntung sesuatu kaum yang telah menyerahkan urusannya kepada seorang

perempuan” (Musnad Ahmad 19603), dan “Kaum perempuan adalah kurang akal

dan agamanya” (al-Bukhari: 293). Hadis ini biasanya dihuraikan bahawa yang

dikatakan kurang akal itu bermaksud persaksian tentang sesuatu perkara yang

datang dari seorang perempuan ialah separuh persaksian (bukti), manakala

maksud kurang agama itu ialah oleh kerana perempuan itu mendapat haid maka

ia tidak boleh bersolat.24

Qawamah Dalam Kekeluargaan Islam

Pandangan yang selama ini tertanam dalam kotak pemikiran umat Islam

ialah lelaki yang menjadi ketua mutlak dalam keluarga. Pendapat ini juga masih

dipertahankan oleh sebahagian kaum wanita tidak kira sama ada mereka

merupakan orang yang terpelajar ataupun yang berasal dari kampung-kampung

yang tidak mendapat pendidikan tinggi.

Kedudukan suami isteri di Indonesia yang dinyatakan dalam Undangundang perkahwinan No. 1/1974 dan Kompilasi Hukum Islam (KHI) Pasal 79 KHI

menyebutkan: “Suami adalah kepala keluarga dan isteri adalah ibu rumahtangga”.

Pasal 80 pula menyatakan: “Suami adalah pembimbing terhadap isteri dan rumah

tangganya, akan tetapi hal urusan rumahtangga yang penting perlu diuruskan

bersama suami dan isteri”. Kebahagiaan dalam sesebuah keluarga akan tercapai

jika kepimpinan itu berada di pihak yang mempunyai kelebihan dalam keluarga itu

tanpa mengira status lelaki atau perempuan.25

Penjelasan ayat al-Quran dari surah al-Rum 30: 21 turut dijadikan

sandaran dalam perbahasan. Jika diperhatikan ada tiga kata kunci dalam

perkahwinan yang digariskan dalam ayat tersebut iaitu yang pertama ialah

“litaskunu ilaiha” yang membawa maksud orang yang menjalani alam perkahwinan

agar merasa terlindung dan dapat menjalani hidup dengan aman dan tenteram.

Kedua ialah “mawadah” yang boleh diertikan sebagai mahabbah, nasihat dan

hubungan yang kuat di mana perkahwinan itu merupakan ikatan yang melahirkan

rasa saling mencintai, saling nasihat menasihati dan saling menghargai tanpa ada

23

Noor Rohman, 2010, h. 29.

24

Noor Rohman, 2010, h. 30.

25

Noor Rohman, 2010, h. 31.

43

rasa sakit menyakiti. Manakala yang ketiga ialah “rahmah” yang bererti kasih

sayang yang mendalam dan bersifat seikhlas-ikhlasnya.26

Qawamah Dari Sudut Politik

Ketika zaman Nabi s.a.w. telah tercatat golongan wanita yang turut

memainkan peranan bersama dengan kaum lelaki. Saidatina Khadijah, Saidatina

c

Aisyah, Saidatina Ummu Salamah, dan para isteri Nabi s.a.w., Fatimah (anak),

Zainab (cucu) dan Sukainah (cicit) adalah wanita yang terkemuka dan yang

bijaksana. Mereka sering terlibat dalam perbincangan mengenai sosial dan politik.

Perbahasan turut memetik ayat al-Quran iaitu dalam surah al-Jumucah 62:

10. Allah s.w.t. sesekali tidak membezakan lelaki dan perempuan dalam ayat ini

juga menghalang sikap mengeksploitasi terhadap orang lain. Sama juga seperti

politik, ia merupakan perkara yang tidak boleh dipertikaikan lagi kerana Saidatina

c

Aisyah merupakan isteri Rasulullah s.a.w. yang turut terlibat dalam ruang politik.

Terdapat sebahagian yang mengambil hujah wanita tidak boleh terlibat dengan

politik menggunakan dalil dari hadis Rasulullah s.a.w. iaitu “Tidak akan beruntung

sesuatu kaum yang telah menyerahkan urusannya kepada seorang perempuan”.

Padahal hadis Nabi s.a.w. ini merupakan tanggapan baginda kepada peristiwa

tertentu tentang seorang sahabat yang menyampaikan berita kepada Nabi s.a.w.

tentang kematian Raja Romawi yang telah diganti oleh puterinya. Hadis ini tidak

boleh diambil sebagai syariat kerana ia terhenti sebagai hukum kepada kes pada

masa berkenaan sahaja.

Fatima Mernissi telah mengkaji berkenaan dengan hadis berkenaan dan

didapati hadis tersebut hadis munfari. ah kerana terdapat dari salah seorang

perawinya iaitu Abu Bakar pernah melakukan persaksian palsu ketika zaman

c

Umar al-Khattab tentang peristiwa zina yang dituduhkan kepada Mughirah bin

Syucbah. Oleh kerana itu hadis ini tidak boleh dijadikan sebagai dasar

pengambilan hukum.27

Justeru itu kita wajib mengambil perkara yang jelas iaitu dari al-Quran yang

menceritakan dengan jelas berkenaan dengan kehebatan seorang ratu dari

kerajaan Saba, seorang ratu yang bersifat adil ketika zaman Nabi Sulaiman a.s.

dan berjaya memimpin rakyatnya hidup dalam keadaan makmur. Kisah

kebesaran singgahsana ratu tersebut telah sampai ke pengetahuan Nabi

Sulaiman a.s. melalui burung Hud sebagaimana dikisahkan dalam surah al-Naml

27: 23. Ini jelas termaktub dalam al-Quran dan tidak boleh disangkal. Berbeza

dengan kepimpinan ratu Parsi yang bersikap panas baran dan tidak adil. Sikap

pemimpin wanita seperti inilah yang dikritik oleh Nabi Muahammad s.a.w. sebagai

kekuasaan yang tidak boleh memberi keamanan.28

26

Noor Rohman, 2010, h. 34.

27

Noor Rohman, 2010, h. 39.

28

Noor Rohman, 2010, h. 40.

44

Kesimpulan bagi konsep qawamah keseluruhannya ialah berlakunya sikap

yang murni dalam menterjemahkan al-Quran. Hampir semua pandangan pentafsir

kontemporari menolak tafsiran klasik yang terdahulu berkenaan dengan tafsiran

surah al-Nisa 4: 34. Masalah qawamah ini sepatutnya tidak dibahaskan melalui

perbezaan jantina tetapi sepatutnya dibahaskan melalui faktor kelebihan yang ada

pada sesuatu jantina itu.29

Kemerdekaan Wanita Islam

Kemerdekaan adalah hak setiap manusia di bumi Allah. Perkara ini bukan

sahaja dipersetujui dalam kesepakatan PBB (united nation) iaitu di dalam

deklarasi hak asasi manusia (HAM) malah juga dalam agama-agama yang

terdapat di seluruh dunia ini.30

Islam melalui apa yang diajarkan oleh Nabi s.a.w. telah mengajarkan sejak

dari awal lagi erti kemerdekaan bagi umatnya. Nabi Muhammad s.a.w.

sememangnya diutuskan di muka bumi ini adalah untuk membawa risalah

ketauhidan iaitu bermaksud supaya mengesakan Allah s.w.t. dan tidak

menghambakan diri kepada perkara selain Allah. Ini bermaksud bahawa tidak ada

seorang pun di muka bumi ini boleh memperhambakan manusia lain kecuali

semuanya mesti menghambakan diri kepada Allah s.w.t. Allah telah memberikan

kemerdekaan sepenuhnya kepada manusia supaya menggunakan akal dan fikiran

dalam menjalankan tugas seharian sebagai khalifah Allah di muka bumi kerana

Allah s.w.t. telah menciptakan manusia dengan ciptaan yang terbaik di muka bumi

ini.31

Rahima menjelaskan bahawa dengan menggunakan terma “ini adalah

untuk kebaikan kamu juga pada masa hadapan” banyak hak kebebasan anak

perempuan disekat, sedangkan dia mempunyai hak ke atas keputusan dirinya.

Seperti ibu bapa yang menentukan di mana anaknya harus bersekolah dan apa

fokus masa depan anak tersebut. Selain itu pula bila meningkat dewasa wanita itu

dijodohkan dengan lelaki pilihan keluarga bukan pilihannya sendiri. Itu sangatlah

menyakitkan bagi perempuan itu. Ini seolah-olahnya ibu bapa itu mengetahui

segala-gala perkara yang akan berlaku pada masa hadapan. Persoalannya

mengapa masih banyak lagi berlaku penceraian jika pilihan ibu bapa tadi tepat?

Ini semua bertitik tolak dari terma di atas yang sering dijadikan hujah bagi ibu bapa

untuk memastikan anak mendengar kata-kata mereka. Begitu juga dalam hal

suami ingin mengadakan hubungan seks bersama isteri. Isteri tidak boleh

menolak permintaan suami ketika ingin melakukan seks sedangkan ketika itu

keadaan isteri masih belum bersedia kerana takut dengan tafsir-tafsir agama yang

mengatakan tentang hukum menolak permintaan suami.32

29

Noor Rohman, 2010, h. 41-42.

30

KH Husein Muhamad, 2006, h. 3.

31

KH Husein Muhamad, 2006, h. 19.

32

Maman A. Rahman, 2006, h. 45.

45

Dengan melihat kes-kes ini adakah kita sudah boleh mengatakan bahawa

wanita itu sudah benar-benar mendapat kemerdekaan. Sebenarnya masih

banyak yang perlu diteliti dalam memberi kesamarataan kepada kaum wanita

supaya ia dapat merasakan kebebasan seperti kaum lelaki.33

Faqihuddin Abd Kodir (2006) memetik beberapa pandangan sarjana dalam

memberikan definisi kemerdekaan. Kemerdekaan dalam bahasa Arab disebut

sebagai al-hurriyah. Perkataan al-hurr menurut Raghib al-Isfahani yang dipetik

melalui kitab Mufradat Alfaz al-Quran mengandungi dua erti, pertama ialah lawan

dari budak dan yang kedua ialah orang yang bebas dari sifat-sifat yang buruk

dalam urusan duniawi. Jadi kemerdekaan itu boleh diertikan sebagai perkara

yang bersifat material dan bukan material. Manakala dari Syeikh Ali al-Shabuni

dalam tafsirnya mengatakan bahawa perkataan al-hurr itu membawa maksud suci

dari hal-hal yang boleh mencemarkan manusia. Perkataan al-hurr disebut

sebanyak 1 kali dalam surah al-Baqarah 2: 178. Perkataan ini juga berkait

dengan perkataan al-tahrir yang bererti pembebasan. Perkataan ini juga ada

disebut dalam al-Quran iaitu dalam surah al-Nisa 4: 92, surah al-Ma.idah 5: 89 dan

surah al-Mujadilah 58: 3. Ketiga-tiga surah ini semuanya menekankan mengenai

pembebasan hamba

Manusia menurut Islam adalah makhluk merdeka atau bebas dari sesuatu

yang menyekat. Manusia merupakan makhluk yang merdeka atau bebas apabila

ia sesama manusia dan menjadi seorang hamba ketika ia berhadapan dengan

Allah s.w.t. yang menciptakannya. Dengan itu, kemerdekaan manusia adalah

sangat bertepatan dengan ajaran yang dibawa oleh Islam iaitu konsep Tauhid.

Dalam isu ini turut memetik ayat yang berbunyi “yukhrijuhum min al-.ulumat ila al

nur” ertinya ialah Nabi Muhammad s.a.w. hadir untuk mengeluarkan manusia dari

kegelapan kepada cahaya. Ayat ini jelas menunjukkan bahawa Islam itu agama

yang memerdekakan.34

Jadi dengan itu, cara untuk memerdekakan kaum wanita ialah dengan

merubah cara berfikir serta pandangan setiap individu terhadap kaum wanita dan

mengambil secara terus konsep yang dibawakan oleh ajaran Islam yang asli.

Dengan memberikan kepada mereka hak-hak sosial, ekonomi dan politik mereka

tanpa pembatasan yang hanya disebabkan perbezaan dari segi jantina.35

Jika agama diturunkan oleh Allah untuk membebaskan manusia dari

sebarang penindasan, maka tafsiran-tafsiran al-Quran perlu ditafsir dan dimaknai

kemudian diarahkan tafsiran semula itu ke arah pembebasan wanita agar mereka

tidak lagi ditindas. Usaha untuk melindungi wanita tidak boleh dengan cara

membataskan terhadap pergerakan dan kelebihan yang ada pada dirinya.

Kemerdekaan wanita juga merupakan salah satu dari kemerdekaan manusia dan

33

Maman A. Rahman, 2006, h. 45.

34

Faqihuddin Abd Kodir, 2006, h. 20.

35

Faqihuddin Abd Kodir, 2006, h. 20-21.

46

harus diperjuangkan sehingga segala terma mengenai penindasan terhadap

wanita itu hilang sama sekali dari pandangan individu dan dunia.36

Penutup

Perjuangan organisasi Rahima ini mengenai pendidikan kritis terhadap

sesuatu isu bermain dalam ruang lingkup pentafsiran semula ayat al-Quran

mengikut tafsiran oleh pentafsir-pentafsir al-Quran yang kontemporari.

Kebanyakan kajian semula ia lebih bersifat terbuka daripada tafsiran para ulama

terdahulu. Kebanyakan perkara yang ditafsirkan oleh ulama terdahulu yang dilihat

sebagai melebihkan kepada lelaki adalah ditolak oleh Rahima dengan

menggunakan hujah-hujah logik yang dikemukakan oleh para pentafsir

kontemporari dan ahli-ahli ilmu mereka sendiri.

Manakala dari segi pergerakan, organisasi ini dilihat berkembang dengan

baiknya dengan membantu wanita-wanita yang tertindas dan melatih-melatih para

wanita yang berminat menjadi kader-kader untuk menyampaikan ilmu yang

ditimba dari hasil pembelajaran di bawah latihan oleh Rahima. Perkembangan

organisasi ini juga berkembang dengan sangat pantas walaupun ia merupakan

organisasi non government. Ia telah mempunyai hubungan dengan pelbagai

organisasi di luar negara iaitu di peringkat antarabangsa. Ia juga mendapat

sokongan dari puluhan pesantren dan organisasi-organisasi yang mempunyai

kesesuaian dengan perjuangan mereka. Dari segi pengurusan organisasi juga

amat baik sekali dengan tidak melengahkan kes-kes atau isu-isu yang diterima

oleh mereka iaitu segera menyelesaikan dan mengambil tindakan yang

sewajarnya. Dari perspektif pengurusan organisasi ini dan semangat perjuangan

mereka untuk wanita, Rahima dilihat berseiringan dengan Sisters in Islam di

Malaysia. Apa yang membezakan kedua aliran ini ialah aktivis Rahima mendapat

dokongan yang jitu dari pesantren dan kalangan berpendidikan agama Islam,

manakala organisasi Sisters in Islam mendapat sokongan kuat dari kalangan

wanita-wanita intelektual yang berpendidikan moden dan mempunyai kesedaran

perjuangan wanita tetapi tidak menjalankan program dalam kalangan pondok atau

institusi agama.

Penulis berpendapat sewajarnya kalangan kita melihat semula kepada

tafsiran yang tepat mengenai sesuatu ayat al-Quran yang ditafsirkan oleh Rahima

ataupun mana-mana organisasi yang menggunakan tokoh pentafsir kontemporari

agar ia tidak bersalahan dengan ruh agama Islam itu sendiri. Kaedah tekstual

dalam mentafsirkan pengertian al-Quran wajar difahami dengan sebaiknya seperti

melihat jenis ayat Makkiyah dan Madaniyyah, asbab nuzul ayat, madlul ayat dan

lain-lain ilmu. Penulis melihat ulama-ulama atau mufassir klasik yang muktabar

tidak mengabaikan bidang ilmu ini dalam pentafsiran mereka dan termasuklah

menjauhi sifat ketidakadilan dalam tafsiran. Manakala kaedah kontekstual dalam

tafsiran ayat al-Quran sebagaimana dipegang oleh Rahima, pentafsir

kontemporari dan pejuang keadilan gender mestilah berpandukan juga ruh

keadilan tafsiran yang telah disepakati ulama dan bukan meragui ketinggian ilmu

Faqihuddin Abd Kodir, 2006, h. 21.

47

kalangan tersebut Penulis menegaskan di sini bahawa sikap berhati-hati dalam

menerima sesuatu dan mengkaji ayat-ayat al-Quran secara berpandukan kepada

kaedah yang telah ditentukan oleh ulama muktabar perlu diaplikasikan dalam

melakukan sesuatu kesimpulan terhadap sesuatu isu-isu yang timbul.

Bibliografi

Ahmad Dicky Sofyan. 2009. Tubuh Perempuan dalam kajian: Menimbang Ulang

Makna Hijab, Jilbab dan Aurat. Jakarta Selatan: Penerbit Rahima.

Faqihuddin Abd Kodir. 2008. Swara Rahima: Ketika Perempuan Bertanya Haknya.

JakartaSelatan: Yayasan Rahima.

KH Husein Muhamad, Faqihuddin Abd Kodir, Maman A. Rahman. 2006. Swara

Rahima: Perempuan Merdeka, Benarkah? Jakarta Selatan: Yayasan

Rahima.

Noor Rohman. 2010. Konsep Qiwamah Perempuan dalam Islam. Jakarta Selatan:

Penerbit Rahima.

Rahima. 2010. Pusat Pendidikan dan Informasi Islam dan Hak-Hak Perempuan.

Atas talian, http://www.rahima.or.id/, 7 Ogos 2011.

United Nation. 2000-2009. The Convention on the Elimination of All Forms of

Discrimination Against Women (CEDAW). Atas talian,

http://www.un.org/womenwatch/daw/cedaw/, 11 Ogos 2011.

48

Isu-Isu Gender Dalam Kekeluargaan: Tumpuan Kepada

Wanita Islam Di Malaysia